Niedziela Palmowa

Niedziela Palmowa

Jerozolima – moment wypełnienia proroctwa

Jezus nie bez powodu jako cel swojej podróży obrał Jerozolimę. To właśnie w tym miejscu miało się spełnić proroctwo, o którym napisano w księdze Zachariasza oraz w Ewangelii wg. Świętego Mateusza. Wjazd do Jerozolimy to znak, że Jezus wypełnił wolę swojego Ojca.

Powitanie Syna Dawidowego

W Jerozolimie Jezus na osiołku był witany przez tłumy mieszkańców, którzy uznali go za Syna Dawidowego. Ludzie rzucali mu pod nogi gałązki palmowe i oliwne. Procesje, które są właśnie nawiązaniem do tego wydarzenia, pojawiły się już na stałe „w rozkładzie” Niedzieli Palmowej w IV wieku. A sam obrzęd święcenia palm wielkanocnych, wprowadzono w XI wieku. Ten zwyczaj kultywowany jest w Polsce do dzisiaj – palmy święcone są podczas głównego nabożeństwa niedzielnego, po zakończeniu którego zaczynała się procesja z palmami. Zgodnie z tradycją, w palmie powinny się znaleźć gałązki wierzby wraz z milutkimi kotkami - srebrzystymi baziami.

Polska Niedziela Palmowa

W Polsce wierzby są uważane, wbrew kojarzonym z nimi epitetem bycia tymi „płaczącymi”, za rośliny miłujące życie, ponieważ wierzby potrafią rosnąć nawet w najgorszych warunkach, drzewka bardzo łatwo się przyjmują, a zwykła, ucięta gałązka wierzbowa, po tym, jak włoży się ją do wody, po krótkim czasie wypuszcza nowe listki.

Oprócz gałązek wierzby i kotków, palma jest przystrajana tzw. wiecznie zielonymi roślinami: tują, świerkiem, borówkami leśnymi, bukszpanem, cisem. Koloru palmom dodają suszone kwiaty i wstążki. Całą palmę dekoruje się potem kolorowymi wstążkami i suszonymi kwiatami. Dzisiaj największą popularnością cieszą się palmy wileńskie, wyglądające jak kolorowe bukiety albo wielobarwne pałki o różnej grubości i wysokości. Tego typu palmy, które są symbolem Kaziuków wileńskich, robili kiedyś Polacy mieszkający na Wileńszczyźnie. Do stworzenia takiej palmy potrzebne są różnego rodzaju kwiaty, suszone trawy, mchy, a wszystkie te składniki układa się i przywiązuje do patyków. Z czasem kolorowe palmy zaczęły się pojawiać na dalszych terenach przy granicy z Litwą, a potem zaczęto je wytwarzać w całej Polsce.

Czy wiesz, że wysokość palmy dekoracyjnej może osiągnąć nawet kilka metrów?

Tradycje chrześcijańskie w Niedzielę Wielkanocną

W tradycji chrześcijańskiej palma wielkanocna jest symbolem jednocześnie męczeństwa i triumfu – Męki i Zmartwychwstania Jezusa Chrystusa oraz nieśmiertelności duszy. Ciekawym obrzędem, wywodzącym się z Niemiec, jest wożenie drewnianego Jezusa na osiołku. Figurę Chrystusa nazywano Jezuskiem Palmowym (alternatywnie Lipowym albo Dębowym). Procesje z Jezuskiem Palmowym organizowano we wszystkich kościołach w Polsce już przed XV stuleciem. Drewnianą figurę Jezusa ustawiało się na platformie wózeczka, a do jego ciągnięcia zapraszano najbardziej znaczne osobistości w regionie. Podczas takiej procesji mieszkańcy zbierali się przy drogach, krzyczeli na cześć Jezuska Palmowego i rzucali pod koła gałązki wierzbowe tak samo, jak robili to mieszkańcy Jerozolimy podczas Jego triumfalnego wjazdu do miasta.

Z czasem te miłe powitalne okrzyki zamieniały się w dosyć „wulgarne” zachowania stąd w 1780 roku wprowadzono zakaz obwożenia figury Jezusa po kościołach, aż w końcu obrzęd niemal całkowicie zaniknął. Po Jezusku Palmowym zachowała się zabytkowa rzeźba z XVI wieku, wykonana w Szydłowcu na Kielecczyźnie, dzisiaj będąca częścią ekspozycji Muzeum Narodowego w Krakowie. Natomiast obrzęd wożenia Chrystusa podczas palmowej procesji kultywowany jest do dzisiaj w Tokarni w gminie Chęciny. Obrzęd przywrócono po blisko dwóch wiekach przerwy, dzięki staraniom miejscowego proboszcza. Ta mała wieś co roku w Niedzielę Palmową jest przepełniona turystami, którzy zjeżdżają się z całej Polski, by nacieszyć oczy tym pięknym widowiskiem. Przy okazji to świetna pretekst by zwiedzić znajdujący się nieopodal zamek w Chęcinach, czy wejść na górę Miedziankę.

Stare Obrządki Palmowe

Interesującym zwyczajem Niedzieli Palmowej jest także zjadanie kotków czyli połykanie bazi palmowych, do czego zmuszano także zwierzęta. Wierzono, że zapewni to zdrowie i powszechny dobrobyt a zwierzęta będą „wydawały lepsze plony”.

Palmami święciło się także całe domy. Przyniesione drzewka z kościoła wkładało się za święty obrazek albo przybijało kawałek palmy nad drzwiami wejściowymi. Palma zostawała w tym miejscu cały rok i wierzono, że uchroni mieszkańców przed złymi duchami.

Ponadto palmy były używane do robienia z nich krzyżyków, które były umieszczane w polach albo wbijane z w kwietne rabatki czy ogródki.

A jak to jest dzisiaj?

Współcześnie palmy wielkanocne nadal są bardzo ważną częścią Niedzieli Palmowej. Co roku w ostatnią niedzielę przed świętami we wszystkich polskich miastach i wioskach widać setki kolorowych, zielonych palm niesionych do kościoła. Palmy można kupować dosłownie wszędzie, nawet w zwykłych dyskontach. Niestety coraz rzadziej palmy robi się własnoręcznie, zwłaszcza że te gotowe potrafią być oszałamiające.

Do ciekawych zwyczajów zaliczają się tzw. pucheroki, niegdyś bardzo popularne w Krakowie. Była to przedświąteczna kwesta krakowskich żaków, kultywowana przez niektórych studentów do dzisiaj. Zebrane pieniądze są wykorzystywane na własne pobudki, zwykle piwko i dobry obiad. Wspomniane pucheroki nie zbierają datków tylko pod kościołem, ale chodzą z kwestą po wszystkich domach w mieście, i dla każdego mieszkańca mają przygotowane wesołe wierszyki. Mieszkańcy Krakowa witają takich „ancymonów” z wielką radością, niejednokrotnie wręczając im pyszne domowe ciasta i ciasteczka.