Historia Rajczy: Od XVI wieku po współczesność

Rajcza to malownicza miejscowość położona w dolinie Soły, której historia sięga XVI wieku. Początkowo była osadą założoną na prawie wołoskim, a pierwsze wzmianki o niej pojawiają się w inwentarzu folwarku Węgierska Górka z 1608 roku. Osada powstała poprzez karczowanie pierwotnej puszczy karpackiej, stając się typową wsią zarębkową. W 1628 roku, zgodnie z zapiskami Andrzeja Komonieckiego, Rajcza należała do parafii w Milówce i liczyła 11 zarębków, co czyniło ją jedną z większych wsi w okolicy.

Etymologia nazwy

Według kronikarza Andrzeja Komonieckiego, nazwa Rajcza wywodzi się od zebrań rajców, które miały miejsce na górze Racza. Na szczycie tej góry odbywały się spotkania, podczas których rozstrzygano spory graniczne między Węgrami a Polską. Legenda głosi, że na zakończenie jednej z takich rad rozlano beczkę wina, a kierunki, w które wino spłynęło, wyznaczyły ostateczną granicę. Z czasem góra została nazwana Rajczą na cześć tych wydarzeń. Inna teoria mówi, że nazwa miejscowości może pochodzić od słowa "raj", co w dawnych czasach oznaczało błoto lub mokradło, co odnosiłoby się do ukształtowania terenu i licznych potoków spływających z gór.

Rajcza w XVII i XVIII wieku

W 1669 roku król Jan Kazimierz, podczas swojego pobytu w Żywcu przed emigracją do Francji, wydał zgodę na budowę kościoła w Rajczy. Podarował także obraz Matki Boskiej Częstochowskiej, który do dziś znajduje się w ołtarzu głównym kościoła w Rajczy. W 1674 roku powstał pierwszy, drewniany kościół, a w 1844 erygowano parafię. Z powodu złego stanu technicznego starej świątyni, w latach 1886-1889 wybudowano nowy, murowany kościół, którego budowę prowadził ksiądz Andrzej Kulig.

W XVII i XVIII wieku okolice Rajczy były niebezpieczne z powodu działalności zbójników. Grupy takie, jak ta dowodzona przez Jurka Fiedora, znanego jako Proćpok, grasowały w regionie Baraniej Góry oraz na terenie Słowacji, stając się postrachem dla miejscowych możnych.

Własność Rajczy

Od 1676 roku Rajcza była własnością rodziny Wielopolskich. Pod koniec XVIII wieku, na skutek zadłużenia, rodzina ta sprzedała część swych dóbr. W latach 1779-1809 właścicielami miejscowości byli między innymi Józef Górski, Karol Larisch oraz Wincenty Kazimierski. Następnie Rajcza przeszła w ręce rodziny Siemiońskich, która zainicjowała budowę zamku, a Antoni Siemioński założył tu zakłady żelazne, gdzie przetapiano rudę żelaza. W 1853 roku posiadłość trafiła do Teodora Primavesiego, a następnie w 1893 roku do księcia Władysława Lubomirskiego. W 1914 roku Rajczę odkupił książę Karol Stefan Habsburg z Żywca.

Kolej i rozwój infrastruktury

Budowa kolei żelaznej w latach 1883-1884 była przełomowym wydarzeniem dla miejscowości. Linia miała połączyć Galicję z Wiedniem, co przyczyniło się do rozwoju handlu i przemysłu. Pierwszy pociąg towarowy przejechał przez Rajczę w październiku 1884 roku.

W okresie zaborów Rajcza, podobnie jak inne miejscowości w Galicji, cierpiała z powodu "nędzy galicyjskiej". Mieszkańcy żyli w trudnych warunkach na małych gospodarstwach, często emigrując w poszukiwaniu lepszego życia, głównie do Ameryki oraz na roboty sezonowe do Prus i Saksonii.

XX wiek

Przed II wojną światową Rajcza była miejscowością o bogatej strukturze handlowej, zdominowanej przez społeczność żydowską. Podczas okupacji hitlerowskiej miejscowość została włączona do Rzeszy Niemieckiej, a mieszkańcy byli nękani wysiedleniami, zsyłkami i deportacjami do obozów koncentracyjnych.

Po wojnie Rajcza znalazła się w strefie wpływów Związku Radzieckiego. Nastąpiły masowe przesiedlenia na Ziemie Zachodnie oraz rozwój gospodarczy. Powstały nowe zakłady pracy, a gmina przeżywała rozkwit infrastrukturalny.

Rajcza współcześnie

Współczesna Rajcza to spokojna miejscowość o bogatej historii. W latach 2009-2011 zmodernizowano infrastrukturę, budując rondo, boiska sportowe oraz salę gimnastyczną przy lokalnym gimnazjum. Rajcza pełni funkcję siedziby gminy, gdzie znajduje się poczta, ośrodek zdrowia, apteki, banki, restauracje, a także instytucje kulturalne, takie jak Centrum Kultury i Świetlica Środowiskowa.

Rajcza, choć niewielka, ma bogatą historię, która łączy wydarzenia polityczne, religijne i gospodarcze, stanowiące świadectwo zmieniających się losów regionu oraz jego mieszkańców.