Isep – zapomniana wieś w sercu Żywca

Isep to historyczna wieś, która dziś stanowi część miasta Żywca, jednak przez wiele lat funkcjonowała jako samodzielna jednostka administracyjna i społeczna. Początkowo była jedynie przysiółkiem Sporysza, ale z czasem się usamodzielniła, stając się siedzibą gminy Isep. W 1934 roku została włączona do gminy Sporysz, a ostatecznie, 1 stycznia 1950 roku, weszła w skład Żywca – razem z innymi przyległymi wsiami: Sporyszem, Zabłociem, Pawlusiami i Kocurowem.

Wieś Isep była położona przy ujściu rzeki Koszarawy do Soły, na wschód od mostu na Sole, wzdłuż linii kolejowej prowadzącej w kierunku Suchej Beskidzkiej. Główne zabudowania ciągnęły się pomiędzy dzisiejszymi ulicami Handlową i Węglową. Teren Ispu obejmował również sporą część Parku Arcyksiążęcego oraz południową część dzisiejszego Śródmieścia – w tym Osiedle 700-lecia, Osiedle Parkowe i Osiedle Pod Grapą.

Część ulicy Kościuszki – od skrzyżowania z ulicą Handlową do skrzyżowania z Węglową – także należała do Ispu. Na tym obszarze, obecnie zajmowanym przez Dom Towarowy „Centrum”, mieścił się m.in. zegarmistrzowski sklep Klipsteina, co świadczy o istnieniu rozwiniętego handlu, mimo że Isep był przede wszystkim zamieszkiwany przez biedniejszą część lokalnej społeczności, w tym ludność żydowską trudniącą się rolnictwem.

Znaczącą częścią krajobrazu Ispu był park przy pałacu arcyksiążęcym w Żywcu oraz Mała Synagoga. W latach 1829–1833, z inicjatywy Franciszka Augustina, przeprowadzono umocnienia brzegów Soły, co umożliwiło powstanie folusza, młyna papierniczego i magazynu. W okresie międzywojennym funkcjonowała tu Fabryka Likierów i Rosolisów Wilhelma Glasnera, a w 1921 roku otwarto zakład piernikarski.

Zgodnie ze spisem ludności z 1910 roku, Isep liczył 697 mieszkańców. W 1921 roku było ich 579, w tym 486 rzymskich katolików, 90 Żydów, 2 ewangelików i 1 osoba innego wyznania chrześcijańskiego. 565 osób zadeklarowało narodowość polską, a 13 – niemiecką. Znajdowało się tu wówczas 67 budynków mieszkalnych.

Pierwsze próby przyłączenia Ispu do Żywca pojawiły się już w 1921 roku, lecz sprzeciw wyraził Karol Stefan Habsburg – największy płatnik podatków na tym terenie. Niemcy w czasie okupacji włączyli wieś do miasta (1939), ale po wojnie przywrócono poprzedni stan. Trwałe wcielenie Ispu do Żywca nastąpiło dopiero w 1950 roku.

Dziś o dawnym Ispie przypominają nazwy ulic: Isep, Habdasówka, Nad Koszarawą i Pola Lisickich – położone w dzielnicy Sporysz. Mimo że miejscowość zniknęła z map administracyjnych, jej historia i ślady są nadal obecne w strukturze miejskiej i pamięci mieszkańców Żywca.