Milówka – od średniowiecznej osady do współczesnej miejscowości z bogatą historią

Milówka, malownicza miejscowość położona u zbiegu potoku Milówka i rzeki Soły, swoje początki datuje na XV lub XVI wiek. Osadnictwo w tej okolicy miało związek z górą Zabawa, która od najdawniejszych czasów była miejscem zabaw po zakończonych polowaniach. Pierwsza wzmianka o wsi pojawiła się w 1608 roku, kiedy to Milówka była już znaczącą osadą w Państwie Żywieckim. Początkowo należała do rodziny Komorowskich, jednak w 1623 roku przeszła w ręce królowej Konstancji Habsburżanki, żony Zygmunta III Wazy. To właśnie ona zainicjowała w 1628 roku budowę drewnianego kościoła w centrum wsi, który stał się ważnym punktem religijnym dla okolicznych mieszkańców.

W 1667 roku Milówka zyskała własną, samodzielną parafię, obejmującą także tereny dzisiejszych gmin Rajcza, Ujsoły oraz część gminy Węgierska Górka. Po śmierci królowej Konstancji, Państwo Żywieckie, a z nim Milówkę, odziedziczył jej syn Jan Kazimierz, król Polski. W 1669 roku, podczas swojej podróży na Śląsk, król zatrzymał się u miejscowego plebana, przekazując mu cudowny obraz Matki Boskiej Częstochowskiej, który obecnie znajduje się w Rajczy. W 1675 roku Milówka została wykupiona przez hrabiego Jana Wielopolskiego z Pieskowej Skały, a w późniejszych latach należała do rodu Przerębskich oraz Habsburgów, którzy zarządzali nią do zakończenia II wojny światowej.

W latach 1872–1934 Milówka posiadała prawa miejskie, stając się ośrodkiem administracyjnym, gospodarczym oraz kulturalnym regionu. Znajdowała się tutaj siedziba władz miejskich, sąd grodzki, urząd pocztowy, notariusz, bank oraz stacja kolejowa. Miejscowość miała też szkołę, aptekę, straż pożarną oraz liczne instytucje, takie jak Kółko Rolnicze czy posterunek policji. W tamtych czasach Milówka rozwijała się jako prężny ośrodek, a jej mieszkańcy brali czynny udział w wydarzeniach historycznych, jak np. powstanie styczniowe w 1863 roku, za co jeden z nich został zesłany na Sybir.

Warto także wspomnieć o społeczności żydowskiej, która stanowiła 10% populacji Milówki. Żydzi utworzyli Izraelicką Gminę Wyznaniową, liczącą 248 osób, i w 1882 roku wybudowali synagogę. Na stokach Syberii powstał również cmentarz żydowski, jeden z dwóch na ziemi żywieckiej, który został zniszczony podczas II wojny światowej przez Niemców.

W okresie międzywojennym Milówka była popularnym miejscem wypoczynkowym i kuracyjnym. Dzięki inicjatywom lokalnego społecznika, Feliksa Koczura, wybudowano nową szkołę oraz mosty łączące Milówkę z sąsiednimi miejscowościami. Działała także nowa remiza strażacka, a centrum wsi oświetlono naftowymi lampami.

Milówka odegrała również istotną rolę podczas II wojny światowej. We wrześniu 1939 roku wojska niemieckie zajęły miejscowość, po czym rozpoczęły się ciężkie walki w okolicach Kamesznicy, gdzie bronił się polski pluton żołnierzy. Okupacja niemiecka przyniosła Milówce wiele zniszczeń, a miejscowa ludność cierpiała z powodu represji. W 1941 roku zakazano polskim księżom odprawiania nabożeństw, a w szkołach toczyła się walka polskich nauczycieli z okupantem, starających się przekazywać uczniom patriotyczne wartości.

Wiosną 1945 roku, po intensywnych walkach w regionie, Milówka została wyzwolona przez wojska radzieckie. Niemieccy żołnierze, wycofując się, wysadzili mosty na Kamesznicę i Nieledwię, jednak miejscowość 6 kwietnia 1945 roku odzyskała wolność.

Dziś Milówka to miejsce, które mimo burzliwych dziejów zachowało swój historyczny charakter. Miasteczko z bogatym dziedzictwem kulturowym przyciąga turystów zabytkowymi budynkami, malowniczym położeniem oraz atmosferą, która łączy przeszłość z teraźniejszością.