Schron artyleryjski „Waligóra” – bastion obrony Węgierskiej Górki

Schron artyleryjski „Waligóra” to jeden z pięciu wybudowanych schronów bojowych „Rygla Obronnego Węgierska Górka” spośród szesnastu planowanych. Powstał w lipcu i sierpniu 1939 roku jako część umocnień mających powstrzymać niemieckie natarcie na południowe rubieże Polski. Choć prace budowlane nie zostały w pełni ukończone, już 30 sierpnia 1939 roku obiekt został obsadzony przez załogę, a następnego dnia wyposażony w uzbrojenie.

Konstrukcja i uzbrojenie

Schron był jednokondygnacyjnym obiektem artyleryjskim o odporności typu „C”. Jego główną siłę ognia stanowiły dwie armaty polowe kalibru 76,2 mm wz. 1902 oraz karabiny maszynowe: ciężki ckm Browning wz. 30 kal. 7,92 mm i rkm Browning wz. 28. Ponadto załoga dysponowała bronią osobistą, granatami i wyrzutniami rakiet oświetlających.

Mimo że planowano zamontowanie pancernej kopuły obserwacyjno-bojowej, do wybuchu wojny nie zdążono tego zrealizować. W jej miejsce zabezpieczono otwór workami z piaskiem. Schron posiadał dwie pancerne strzelnice dla armat, jedną dla ckm, trzy dla karabinów, trzy wyrzutnie rakiet oświetlających oraz dwie zrzutnie granatów. Był również wyposażony w system sygnalizacji świetlnej.

Obrona we wrześniu 1939

Dowódcą schronu został porucznik Leopold Galocz, a jego zastępcą plutonowy Paweł Tatur. Załogę stanowili dodatkowo dwaj podoficerowie i szesnastu strzelców oraz kanonierów.

2 września 1939 roku schron „Waligóra” wziął czynny udział w walkach obronnych, wspierając ogniem batalion „Berezwecz” oraz pozostałe schrony, odpierając nacierające oddziały niemieckiej 7 Dywizji Piechoty. Obiekt znalazł się pod silnym ostrzałem artyleryjskim i bombardowaniem lotniczym.

W nocy z 2 na 3 września, jako jedyna z załóg schronów, obsada „Waligóry” wykonała rozkaz wycofania się i dołączyła do żołnierzy batalionu „Berezwecz”. Mimo wielokrotnej przewagi przeciwnika, polscy żołnierze skutecznie opóźnili niemieckie natarcie, umożliwiając wycofanie się Grupie Operacyjnej „Bielsko” i zapobiegając oskrzydleniu Armii „Kraków”.

„Westerplatte Południa”

Węgierska Górka broniła się do 3 września 1939 roku, kiedy to po wyczerpaniu amunicji ostatnie trzy schrony, w tym „Wędrowiec”, poddały się około godziny 17:00. Mimo znacznej przewagi niemieckiej, Polacy wykazali się ogromnym bohaterstwem, co sprawiło, że obrona tego odcinka została nazwana „Westerplatte Południa”.

Widoczne do dziś ślady zniszczeń na schronie „Waligóra”, zwłaszcza wokół strzelnic dział, są wynikiem ostrzału z niewielkiej odległości podczas niemieckich nagrań propagandowych w 1939 roku.

Dziś schron „Waligóra” stanowi ważny element pamięci o bohaterach września 1939 roku i jest częścią historycznych umocnień Węgierskiej Górki, przypominających o odwadze polskich żołnierzy.