Tradycje na Żywiecczyźnie w drugi dzień świąt – na świętego Szczepana

Żywiecczyzna, region położony u stóp Beskidów, od wieków pielęgnuje bogate i barwne tradycje ludowe. Okres Bożego Narodzenia zajmuje w nich szczególne miejsce, a drugi dzień świąt – obchodzony jako święto św. Szczepana – ma swój wyjątkowy charakter. To czas radości, spotkań, kolędowania oraz obrzędów, które łączą religijność z dawnymi wierzeniami ludowymi.

Święty Szczepan i symbolika owsa

Najbardziej charakterystycznym zwyczajem związanym z dniem św. Szczepana na Żywiecczyźnie jest święcenie owsa. Podczas porannej mszy wierni przynoszą do kościoła ziarno, które kapłan poświęca. Po nabożeństwie młodzi chłopcy – a dawniej także dorośli – obsypywali się nawzajem owsem, a czasem rzucali nim także w kierunku księdza na pamiątkę ukamienowania św. Szczepana, pierwszego męczennika chrześcijaństwa.

Owies miał znaczenie symboliczne: zapewniał urodzaj, zdrowie i pomyślność w nadchodzącym roku. Poświęcone ziarno zabierano do domów i gospodarstw – dodawano je do paszy dla zwierząt lub wysiewano wiosną na pole, wierząc w jego ochronną moc.

Kolędowanie i winszowanie

Drugi dzień świąt był również czasem kolędowania. Po wsiach Żywiecczyzny wędrowały grupy kolędników, często w tradycyjnych strojach góralskich lub w barwnych przebraniach. Towarzyszyła im muzyka – skrzypce, heligonki, basy – oraz śpiew kolęd i pastorałek charakterystycznych dla regionu.

Kolędnicy składali gospodarzom winszowania, czyli życzenia pomyślności, zdrowia i dostatku. W zamian otrzymywali poczęstunek, drobne datki lub wypieki świąteczne. Było to nie tylko wydarzenie religijne, ale też ważny element integrujący lokalną społeczność.

Spotkania rodzinne i góralska gościnność

Po uroczystościach kościelnych dzień św. Szczepana upływał na odwiedzinach u rodziny i sąsiadów. W odróżnieniu od bardziej skupionej Wigilii i pierwszego dnia świąt, drugi dzień miał charakter swobodniejszy i bardziej towarzyski. W domach rozbrzmiewała muzyka, śpiewano kolędy, a stoły uginały się od tradycyjnych potraw, takich jak kapusta z grochem, kwaśnica czy domowe wypieki.

Zabawy, kuligi i muzyka

Jeśli pogoda dopisywała, popularne były kuligi z pochodniami, zakończone ogniskiem i wspólnym muzykowaniem. Góralska muzyka i taniec stanowiły nieodłączny element świątecznego świętowania, podkreślając radosny charakter tego dnia.

Tradycja żywa do dziś

Choć wiele zwyczajów uległo uproszczeniu, na Żywiecczyźnie tradycje związane z dniem św. Szczepana wciąż są żywe i kultywowane – zarówno w domach, jak i przez zespoły regionalne oraz parafie. Stanowią one ważny element lokalnej tożsamości i są pięknym świadectwem kultury ludowej przekazywanej z pokolenia na pokolenie.

Drugi dzień świąt na Żywiecczyźnie to nie tylko przedłużenie bożonarodzeniowej radości, ale także czas głęboko zakorzeniony w historii, wierze i wspólnocie regionu.