Zadziele: Historia zatopionej wsi w Kotlinie Żywieckiej

 Historia Wsi Zadziele

Zadziele, obecnie niemal całkowicie zatopione przez wody Jeziora Żywieckiego, było jedną z najstarszych wsi na terenie Żywiecczyzny. Historia tej miejscowości sięga około 1500 roku, kiedy to Mikołaj Komorowski, właściciel „państwa żywieckiego”, założył folwark na gruntach kmieci ze Starego Żywca, przenosząc ich na tereny położone za „działem” starożywieckim – stąd właśnie wywodzi się nazwa Zadziele.

Wieś położona była między potokiem Moszczanką (obecnie Moszczanica) a rzeką Łękawką, które wpadały do Soły, stanowiącej zachodnią granicę wsi. Zadziele zajmowało obszar około 250 hektarów, z czego jednak jedna trzecia była regularnie zalewana przez Sołę. Mimo tego, korzystnym dla rozwoju wsi był fakt, że znajdowała się ona przy rozwidleniu ważnych traktów handlowych z Żywca do Krakowa oraz do Oświęcimia, co sprzyjało jej szybkiemu rozwojowi.

W XIX wieku wieś, podobnie jak wiele innych w regionie, dotknęły klęski nieurodzaju, które doprowadziły do epidemii czerwonki, duru brzusznego i cholery. Skutki tych wydarzeń były tragiczne – zmarłych nie chowano już na cmentarzu w Starym Żywcu, lecz grzebano pod lasem w Zadzielu, gdzie zachowały się kamienne krzyże do czasu budowy Jeziora Żywieckiego.

Pod koniec XIX wieku zaczęły pojawiać się pierwsze murowane budynki. W 1888 roku Zadziele liczyło 96 domów i 633 mieszkańców, z których większość była wyznania rzymskokatolickiego. Przed wybuchem I wojny światowej liczba ludności wzrosła do około 1200 osób. Lata międzywojenne przyniosły dalszy rozwój wsi – powstały nowe zakłady rzemieślnicze, a wieś została zelektryfikowana.

W czasie II wojny światowej Zadziele znalazło się pod niemiecką okupacją. We wrześniu 1939 roku w rejonie wsi doszło do starcia wycofujących się polskich żołnierzy z wojskami niemieckimi, w wyniku czego kilku Niemców i pięciu Polaków zginęło, a wielu polskich żołnierzy dostało się do niewoli. Mieszkańców wsi dotknęły represje – wielu z nich zostało wywiezionych na przymusowe roboty, a wieś znalazła się w strefie przyfrontowej, co wiązało się z dalszymi stratami i zniszczeniami.

Po zakończeniu wojny część mieszkańców powróciła do Zadziela, próbując odbudować zrujnowaną wieś. W 1957 roku podjęto decyzję o budowie wielkiego zbiornika wodnego w Kotlinie Żywieckiej, co oznaczało koniec Zadziela. Proces wyceny gruntów był niekorzystny dla mieszkańców, a w 1966 roku wieś została całkowicie zalana przez wody Jeziora Żywieckiego.

W Zadzielu istniała także ważna fabryka, założona w 1870 roku przez firmę „Unger i Dattner”, produkująca najpierw chemikalia, a od 1901 roku również zapałki. Po zmianach właścicielskich i przeprofilowaniu działalności fabryka zaczęła wytwarzać meble metalowe. Po wojnie zakład został znacjonalizowany, a jego produkcję przeniesiono do Żywca, gdzie funkcjonuje do dziś pod nazwą Famed Żywiec, zajmując się produkcją sprzętu medycznego.

Zadziele, choć już nieistniejące, pozostaje ważną częścią historii regionu, przypominając o dawnych czasach, trudach życia codziennego mieszkańców oraz o nieodwracalnych zmianach, jakie przyniosły rozwój i modernizacja regionu.