Zamek na wzgórzu Grojec – zapomniana historia średniowiecznej warowni

Wzgórze Grojec (612 m n.p.m.), usytuowane w malowniczych widłach rzek Soły i Koszarawy, kryje w sobie fascynującą, lecz mało znaną historię średniowiecznej warowni, której początki sięgają czasów wczesnego średniowiecza. W połowie XIII wieku na szczycie wzgórza miał znajdować się zamek łowiecki, co potwierdzają XIX-wieczne źródła. Jednak dopiero badania archeologiczne, przeprowadzone w latach 1937 i 1983, pozwoliły częściowo odtworzyć jego burzliwą przeszłość.

Pierwsze ślady osadnictwa na Grojcu pochodzą z okresu kultury łużyckiej. Znaleziska, takie jak metalowe artefakty oraz srebrny denar Władysława Jagiełły, wskazują na znaczenie tego miejsca w przeszłości. Niestety, duża część terenu została zniszczona podczas budowy stacji przekaźnikowej po II wojnie światowej, co uniemożliwia dokładne datowanie i pełne zrekonstruowanie historii zamku.

Na początku XV wieku na szczycie Grojca powstał zamek Bożywoja i Włodka Skrzyńskich, rycerzy rabusiów z rodu Łabędź, którzy byli lennikami Księstwa Oświęcimskiego. Był to czas, gdy w regionie szerzyła się anarchia, a takie warownie służyły nie tylko obronie, ale i jako baza wypadowa do rabunkowych wypraw. Później zamek przeszedł w ręce rodu Komorowskich herbu Korczak, którzy sprzyjali królowi Węgier Maciejowi Korwinowi, wrogiemu Polsce. Konflikt ten doprowadził do zbrojnej interwencji króla Kazimierza Jagiellończyka, który w latach 70. XV wieku rozkazał zdobyć zamki kontrolowane przez Komorowskich. W 1477 roku wojska królewskie, dowodzone przez starostę krakowskiego Jakuba z Dębna, zdobyły trzy zamki: w Barwałdzie, Szaflarach i Żywcu. Współczesne badania archeologiczne sugerują, że w trakcie tej akcji zniszczono także zamek na Grojcu.

Współczesna literatura na podstawie danych archeologicznych podaje, że w Grojcu istniała warownia otoczona suchą fosą i wałem o długości około 100 metrów i szerokości około 40 metrów, zbudowanym z gliny i piaskowca. W trakcie badań odkryto ślady drewnianej zabudowy oraz artefakty wskazujące na militarny charakter obiektu.

Niestety, wiele materiałów archeologicznych z Grojca, zgromadzonych przed wojną, zaginęło podczas II wojny światowej, co utrudnia pełne zrekonstruowanie historii zamku. Niemniej jednak wzgórze Grojec, z jego zapomnianą warownią, pozostaje ważnym świadkiem burzliwych dziejów regionu Żywiecczyzny, przypominając o czasach rycerzy, którzy w średniowieczu kontrolowali tę część Polski.