Lasy prywatne w Polsce - znaczenie, wyzwania i inicjatywy zrzeszania właścicieli - projekt IBLesnictwa - łączenie sił dla zrównoważonej gospodarki ???? #LasyPrywatne #ZrzeszenieWłaścicieli #IBLesnictwo

Lasy prywatne w Polsce, ze względu na zajmowaną powierzchnię i jej udział w powierzchni lasów ogółem, stanowią ważny element zasobów przyrodniczych. W województwie śląskim zajmują 19% wszystkich lasów i jest to wskaźnik porównywalny ze średnią krajową.

Obecnie lasy niepaństwowe, w większości należące do osób fizycznych, zajmują wg danych GUS (Rocznik Statystyczny Leśnictwa 2024) ok. 1,8 mln ha. Ich powierzchnia stanowi więc istotną część całkowitej powierzchni lasów w Polsce - około 19% (z blisko 9,5 mln ha). Uwarunkowania społeczno-gospodarcze sprawiły, że struktura powierzchniowa lasów prywatnych jest niekorzystna z punktu widzenia prowadzenia zrównoważonej gospodarki leśnej. Przeciętna powierzchnia lasu prywatnego w Polsce to zaledwie 1,4 ha, a typowe gospodarstwo leśne będące składową gospodarstwa rolnego składa się z dwóch działek leśnych.

Oprócz niekorzystnej struktury powierzchniowej, do najważniejszych problemów gospodarki w lasach prywatnych należą: brak bodźców, które mogłyby zachęcić właścicieli lasów do tworzenia zorganizowanych form prowadzenia gospodarki leśnej, trudności w sprzedaży małych ilości drewna po atrakcyjnych cenach oraz brak systemowo zorganizowanego systemu szkoleń dla właścicieli lasów.

Jednym ze sposobów poprawy tego stanu rzeczy jest rozpropagowanie wśród właścicieli lasów idei wspólnego prowadzenia gospodarki leśnej - tworzenia zrzeszeń lub związków spółek dla zagospodarowania wspólnot gruntowych. Obecnie w Polsce funkcjonuje na poziomie krajowym Polski Związek Zrzeszeń Leśnych, klika podmiotów zrzeszających właścicieli lasów prywatnych na poziomie regionalnym oraz nieliczne stowarzyszenia lokalne. W sumie skupiają jednak niewielki procent właścicieli lasów.

Zrzeszajmy się

Od lutego ubiegłego roku w Instytucie Badawczym Leśnictwa realizowany jest projekt pt. „Aktywizacja kapitału społecznego właścicieli lasów prywatnych (rolników)", finansowany ze środków budżetu państwa, przyznanych przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach Programu „Nauka dla Społeczeństwa II". Jego celem jest identyfikacja barier w tworzeniu zrzeszeń właścicieli lasów prywatnych oraz związków spółek dla zagospodarowania wspólnot gruntowych, gospodarujących w lasach. Jednym z założeń jest opracowanie systemu modelowych działań, które będą inicjowały i wspierały proces powoływania zorganizowanych form gospodarowania w lasach prywatnych.

Projekt skierowany jest do właścicieli lasów prywatnych (osób fizycznych i wspólnot gruntowych) w sześciu województwach, w których udział lasów prywatnych jest największy. Znajduje się tam około 68% powierzchni krajowych lasów prywatnych oraz około 70% powierzchni lasów znajdujących się we wspólnotach gruntowych. Zaplanowane w projekcie zadania są realizowane w sześciu gminach o największej powierzchni lasów prywatnych, a mianowicie: Olszewo-Borki (woj. mazowieckie), Lomazy (lubelskie), Bielsk Podlaski (podlaskie), Łącko (małopolskie), Harasiuki (podkarpackie) i Jeleśnia (śląskie). W ramach projektu (lata 2024 - 2026) w poszczególnych gminach odbyły się spotkania z interesariuszami lasów prywatnych (właścicielami, osobami prowadzącymi nadzór nad lasami) oraz szkolenia dla właścicieli lasów. Wykonano ponadto badania ankietowe wśród właścicieli lasów i wspólnot gruntowych oraz uczestników szkoleń, które pozwolą m. in. zidentyfikować główne przeszkody ograniczające inicjatywy zrzeszania się oraz dostarczą wielu nowych informacji o aktualnych problemach dotyczących szeroko pojętego zarządzania lasami prywatnymi.

Zadaniem członków zespołu projektowego jest też zainicjowanie i koordynowanie procesu tworzenia zrzeszeń. Będą temu służyły spotkania założycielskie oraz monitorujące ten proces.

Uczmy się

W 2024 roku na terenie Gminy Jeleśnia odbyły się dwa spotkania z interesariuszami lasów prywatnych. Drugie z nich 27 listopada 2024 roku poświęcono na szkolenie, którego celem było zwiększenie wiedzy właścicieli lasów oraz wymiana doświadczeń pomiędzy różnymi interesariuszami lasów prywatnych. Szkolenie objęło szereg zagadnień, m. in. z zakresu: hodowli, ochrony i użytkowania lasu, inwentaryzacji lasu oraz problematyki wsparcia finansowego właścicieli lasów i ich zrzeszeń. 

Zespół projektowy zaprasza też do kontaktu właścicieli lasów prywatnych oraz członków wspólnot gruntowych zainteresowanych zrzeszaniem się. Dzięki projektowi oferujemy wsparcie przy zakładaniu zrzeszenia oraz w przygotowaniu dedykowanej strony internetowej. Więcej informacji o projekcie oraz dane kontaktowe można znaleźć na stronach Instytutu Badawczego Leśnictwa: https://www.ibles.pl/projekt/aktywizacja-kapitalu-spolecznego-wlascicieli-lasow-prywatnych-rolnikow/.