Mikołajki: Historia i Tradycja Świętego Mikołaja

Mikołajki – tradycja i historia

Mikołajki, obchodzone 6 grudnia, to święto związane z postacią świętego Mikołaja, biskupa Miry, znanego w chrześcijaństwie jako patron dzieci, żeglarzy i ubogich. Jego historia i tradycje sięgają wieków średnich, a sam kult przetrwał zarówno w Kościele katolickim, jak i prawosławnym.

Święty Mikołaj – cudotwórca i opiekun dzieci

Kult św. Mikołaja rozwinął się już w IX wieku zarówno w chrześcijaństwie wschodnim, jak i zachodnim. Według bizantyjskiego "Żywota Mikołaja" z IX wieku, dzień 6 grudnia obchodzono w Konstantynopolu jako przygotowanie do Bożego Narodzenia. Na Zachodzie święto to uzyskało szczególną rangę, co potwierdzają zapisy z synodów w Neapolu z lat 821–842. W średniowieczu na Zachodzie obchody były tak ważne, że w 1222 roku synod w Oksfordzie nadał mu najwyższą rangę w kalendarzu liturgicznym.

Dramaty liturgiczne i początki tradycji prezentów

W X wieku w Mikołajki zaczęto wystawiać dramaty liturgiczne dla dzieci, opowiadające o życiu i cudach świętego. Zwyczaj obdarowywania dzieci prezentami mógł wywodzić się właśnie z tych przedstawień. Istnieją także XII-wieczne zapiski ze środkowej Francji, które wspominają o siostrach zakonnych zostawiających drobne upominki – orzechy i pomarańcze – dla dzieci z biednych rodzin.

Zmiany w tradycji – od świętego do baśniowej postaci

Reformacja wpłynęła na sposób obchodzenia święta w krajach protestanckich. W Niemczech w XVII wieku część luteran uznawała kult świętego Mikołaja za niewłaściwy, sugerując, aby upominki przynosiło Dzieciątko Jezus w Wigilię Bożego Narodzenia. Zmiana ta zapoczątkowała proces przenoszenia tradycji wręczania prezentów z 6 grudnia na 24 grudnia, co wpłynęło na współczesny wizerunek Mikołaja jako postaci bożonarodzeniowej.

W XIX i XX wieku, szczególnie w kulturze masowej, święty Mikołaj stał się baśniowym symbolem rozdawania prezentów w okresie świątecznym. W Polsce jednak tradycja wręczania upominków w Mikołajki pozostała żywa, zwłaszcza wśród dzieci, które nocą z 5 na 6 grudnia znajdują pod poduszką słodycze i drobne prezenty.

Zniesienie święta przez Kościół katolicki

Sobór Watykański II (1962–1965) wprowadził rewizję kultu świętych, kwestionując historyczność niektórych postaci. W przypadku św. Mikołaja komisja teologów i historyków zarekomendowała obniżenie rangi jego święta. W 1969 roku papież Paweł VI zdecydował, że dzień 6 grudnia pozostanie jedynie tzw. wspomnieniem dowolnym. Decyzja ta miała na celu uporządkowanie kalendarza liturgicznego, choć wywołała sprzeciw wiernych, zwłaszcza w Europie Wschodniej.

Współczesne Mikołajki

Dziś Mikołajki mają przede wszystkim charakter świecki. Tradycja obdarowywania dzieci drobnymi prezentami przetrwała, choć w niektórych krajach została zdominowana przez bożonarodzeniowe obyczaje. W Polsce zwyczaj ten jest szczególnie popularny, stanowiąc wstęp do okresu świątecznego.

Mikołajki przypominają o wartościach związanych z pomocą potrzebującym i radością dawania, łącząc wielowiekową tradycję z nowoczesnym podejściem do świątecznej atmosfery.