Pewel Mała – wieś z historią, tradycją i przyrodą w tle

Pewel Mała, wieś zarębna założona w latach 1626-1672, należy do grupy osad powstałych na Żywiecczyźnie w wyniku mozolnego karczowania lasów. Proces ten, typowy dla tego rodzaju osadnictwa, był niełatwy i wymagał wielkiego wysiłku, co potwierdzają zapiski kronikarza Andrzeja Komonieckiego. Wspomina on o jednym z pierwszych osadników – Morawie, który biadał nad trudnością pracy na miejscowej ziemi, co dało nazwę części wsi zwanej „Biadosek”. To świadectwo pokazuje nie tylko ciężki los pierwszych mieszkańców, ale również możliwe pochodzenie osadników z południa Europy, w tym wędrujących Karpatami Wołochów, znanych pasterzy koczowników.

Dziś sytuacja we wsi uległa zmianie. Ziemia, która kiedyś była z trudem „wyrwana” lasom, ponownie zarasta samosiejką, ponieważ uprawa staje się nieopłacalna. Podobne zjawisko można zaobserwować także w innych wsiach na tym terenie, co świadczy o zmieniającej się roli rolnictwa w regionie.

Pewel Mała to również miejsce o bogatych walorach przyrodniczych i turystycznych. W okolicy znajduje się las Kiełbasów, który jest popularnym celem spacerów mieszkańców i turystów. W sercu lasu stoi drewniana kaplica, którą niegdyś odwiedzał Jan Paweł II, będący wtedy jeszcze kardynałem. Kaplica, zbudowana tuż obok rezerwatu przyrody „Gawroniec”, to drewniana konstrukcja kryta gontem, pełniąca funkcje sakralne i wpisująca się w lokalną tradycję architektoniczną.

Wieś położona jest malowniczo u ujścia potoku Pewlica do rzeki Koszarawy, w jej dolinie. Przez Pewel Małą przebiega również droga wojewódzka, prowadząca do przejścia granicznego ze Słowacją na przełęczy Glinne w Korbielowie, co czyni ją ważnym punktem komunikacyjnym regionu. Co więcej, wieś jest jedyną miejscowością w gminie z przystankiem kolejowym na trasie Żywiec-Sucha Beskidzka, co dodatkowo zwiększa jej znaczenie.

Tragedią w historii wsi był pożar zabytkowego kościoła, jednak dzięki zaangażowaniu lokalnej społeczności został on szybko odbudowany i rozbudowany, co świadczy o sile wspólnoty mieszkańców i ich przywiązaniu do tradycji. Pewel Mała łączy w sobie bogatą historię, dziedzictwo kulturowe oraz niepowtarzalne walory przyrodnicze, które czynią ją wyjątkowym miejscem na mapie Żywiecczyzny.