Historia Kościoła Św Apostoł w Gilowicach

Kościół Gilowicki, choć obecnie znajdujący się w malowniczej miejscowości Gilowice, ma swoje korzenie w sąsiedniej wsi Rychwałd. Data pierwotnej budowy kościoła nie jest dokładnie znana, jednak już w latach 70. XV wieku Jan Długosz wspominał o kościele parafialnym w Rychwałdzie w Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis.

W 1547 roku odbyło się poświęcenie kościoła rychwałdzkiego. W 1641 roku, staraniem księdza Wojciecha Mazurkiewicza, wieżę dobudował cieśla Jerzy Wiśnicki. Z biegiem lat, w 1757 roku, gdy w Rychwałdzie wybudowano nową świątynię murowaną, drewniany kościół rychwałdzki przeniesiono do Gilowic. Stary kościół gilowicki został rozebrany, a jego materiały użyto do wzniesienia kaplicy Serca Pana Jezusa w Rychwałdzie.

W 1895 roku bracia Jan i Wojciech Szwedowie z Pewli Małej dokonali sklepień pozornych w nawie i prezbiterium. Późniejsze lata przyniosły kolejne zmiany. W 1933-1934 roku kościół został przedłużony, dobudowano kaplicę Serca Pana Jezusa, a soboty przywrócono do pierwotnej postaci – wcześniej przebudowane w latach 1901 i 1912.

Architektonicznie, kościół jest drewniany, z orientacją wschód-zachód. Jego konstrukcja opiera się na zrębowej budowie, jednonawowy, z prostokątną nawą (pierwotnie 9,7 m, po przedłużeniu 14,7 m) i węższym prezbiterium od wschodu (6,6 m), zamkniętym trzema bokami ośmioboku. Do prezbiterium przylega zakrystia od północy, a od południa symetryczna kaplica Serca Pana Jezusa.

Dach nad nawą i prezbiterium jest jednokalenicowy, pokryty gontem. Na kalenicy znajduje się sześcioboczna wieżyczka na sygnaturkę, zwieńczoną charakterystycznym cebulastym hełmem. Od zachodu wznosi się kwadratowa wieża konstrukcji słupowej, z izbicą nadwieszoną, zwieńczoną hełmem w formie smukłego ostrosłupa.

Otoczony sobotami, kościół Gilowicki nie tylko stanowi historyczne świadectwo zmieniających się czasów, ale także zachowuje swoją unikalną architekturę, przypominając o dawnych dziejach i przeniesieniach, które ukształtowały oblicze tego miejsca kultu.