Kolej Transwersalna na Żywiecczyźnie – od militarnej strategii do turystycznej atrakcji

 Co to była Kolej Transwersalna?

Officialnie nazwana Galicyjska Kolej Transwersalna (k.k. Galizische Transversalbahn), zbudowana w latach 1882–1884 przez Austro-Węgry jako strategiczny szlak komunikacyjny biegnący z zachodu na wschód przez Galicję, omijający główną linię Kraków–Lwów i odporna na ewentualny atak ze wschodu .

Odcinek Zwardoń–Żywiec–Sucha Beskidzka–Chabówka–Nowy Sącz to część nowego torowiska o długości ok. 183 km, oddanego do użytku 15–16 grudnia 1884 roku .

 Cele i znaczenie

Miała zapewnić strategiczną alternatywę komunikacyjną (przede wszystkim militarną) w razie konfliktu z Rosją .

Miała również stymulować rozwój gospodarczy słabo zurbanizowanych terenów wschodnich Karpat – wykorzystywano ją do eksportu piwa z Żywca oraz produktów hutniczych z Węgierskiej Górki .

 Odcinek Żywiec–Sucha Beskidzka

Ta część była jednotorowa i przez dekady obsługiwała głównie ruch towarowy, choć także lokalny pasażerski .

Początkowo marginalna, dziś jest stopniowo rewitalizowana — działają przewoźnicy tacy jak POLREGIO, Koleje Śląskie czy PKP Intercity, a Stowarzyszenie Kolej Beskidzka aktywnie promuje powrót ruchu pasażerskiego .

 Współczesność i perspektywy

Od 2015 r. przywrócono turystyczne i weekendowe przewozy retro (zabytkowy tabor), np. z Chabówki przez Suchą Beskidzką do Żywca .

Atrakcyjna krajobrazowo trasa oraz lokalne inicjatywy mają na celu przywrócenie regularnego ruchu pasażerskiego i integrację transportu publicznego regionu, co wpisuje się w strategię przeciwdziałania wykluczeniu komunikacyjnemu mieszkańców Żywiecczyzny i okolic .

Kolej Transwersalna to historyczny projekt kolejowy z końca XIX w., realizujący cele zarówno militarne, jak i gospodarcze.

Odcinek między Żywcem a Suchą Beskidzką stanowi znaczący fragment tej trasy.

 Infrastruktura Kolei Transwersalnej na Żywiecczyźnie

 Stacje i przystanki

Na odcinku Żywiec – Sucha Beskidzka istniało (i częściowo istnieje nadal) kilka istotnych stacji i przystanków:

Żywiec – główna stacja węzłowa (z połączeniem m.in. do Zwardonia i Bielska-Białej).

Pewel Wielka – mała stacja/postój wśród górskich terenów.

Jeleśnia – ważna stacja regionalna, często punkt przesiadkowy dla okolicznych wsi.

Kurów – obecnie nieczynny przystanek.

Hucisko, Lachowice, Skawica – mniejsze punkty obsługi pasażerskiej i towarowej.

Sucha Beskidzka – ważna stacja przesiadkowa, również część głównego szlaku z Krakowa do Zakopanego.

 Tunele

W regionie znajdowało się kilka krótkich tuneli kolejowych, zbudowanych z kamienia lub betonu. Jeden z nich znajduje się:

między Jeleśnią a Lachowicami – obecnie nieczynny, czasem odwiedzany przez pasjonatów kolei lub turystów. Może to być właśnie ten, który widnieje na Twoich zdjęciach – betonowy wiadukt lub przepust kolejowy w lesie.

 Wiadukty i przepusty

Wiadukty budowane były głównie z betonu i kamienia łamanego – ich zadaniem było prowadzenie torowiska przez górskie strumienie i wąwozy.

Jeden z zachowanych wiaduktów (widoczny na zdjęciach) znajduje się prawdopodobnie na terenie Jeleśni lub przyległych lasów – dziś stanowi ciekawy relikt architektury kolejowej XIX wieku.

Przepusty wodne miały kluczowe znaczenie, ponieważ linia przebiegała w trudnym, górskim terenie, z wieloma potokami, osuwiskami i leśnymi ciekami wodnymi.

 Mosty i nasypy

Linia była wsparta licznymi nasypami ziemnymi i kamiennymi – część z nich nadal widoczna jest w terenie jako ścieżki lub wały.

Mosty kolejowe budowane były z metalu i kamienia, jednak wiele z nich nie przetrwało próby czasu.

 Stan obecny

Większość infrastruktury została zniszczona lub zdemontowana po likwidacji regularnych połączeń.

Część tuneli i wiaduktów jest zarośnięta lub zalana, ale stanowi ciekawe obiekty dla eksploratorów (urban exploration).

Trasa na niektórych odcinkach została przekształcona w szlaki turystyczne i rowerowe (np. Jeleśnia–Kurów).

Podsumowanie:

Kolej Transwersalna na Żywiecczyźnie to nie tylko historia – to także fascynująca infrastruktura inżynieryjna XIX wieku, rozsiana po lasach, wzgórzach i dolinach regionu. Wiadukty, tunele i nasypy są cichymi świadkami przeszłości, a dziś tworzą unikatowy klimat lokalnych szlaków i atrakcji turystycznych.