Ofiary ognia bratobójczego, coś o czym się nie mówi

Kiedy Przyjaźń Zmienia Się w Zagrożenie: Anatomia Ognia Przyjaznego. Odkryj Trudne Wybory i Konsekwencje Błędów na Polu Walki.

Ogień przyjazny, czyli "friendly fire", to termin wywodzący się z języka United States Army, określający przypadkowe ostrzały dokonywane na własne lub sojusznicze siły i środki. Może to wynikać z błędnej identyfikacji celów jako wrogich lub z niskiej precyzji, gdzie strzał kierowany na przeciwnika trafia w własne pozycje. Charakterystyczną cechą jest brak zamiaru szkody dla własnych, a celowano w przeciwnika. Świadomy ostrzał sojusznika (zdrada) oraz nieszczęśliwe wypadki związane z bronią nie są klasyfikowane jako bratobójczy ogień.

Przegląd wypadków związanych z bratobójczym ogniem

1461 – wojna Dwóch Róż: w bitwie pod Towton silny wiatr sprawiał, że pociski spadały zarówno na wroga, jak i na własne jednostki;

1788 – VIII wojna austriacko-turecka: w bitwie pod Karánsebes na skutek pomyłki doszło do silnej wymiany ognia wewnątrz armii habsburskiej i odwrotu cesarza Józefa II przed nadejściem Turków;

1809 – bitwa pod Wagram: wojska francuskie omyłkowo ostrzelały swoich saksońskich sojuszników. Mundury Sasów były szare, co sprawiło, że wojska zostały omyłkowo zidentyfikowane jako austriackie (armia austriacka nosiła białe mundury);

1815 – bitwa pod Waterloo: doborowe oddziały pruskie pod wodzą marszałka Blüchera przyszły z pomocą wojskom brytyjskim i ostatecznie pobiły Napoleona. Mniej znanym epizodem było ostrzelanie sił brytyjskich przez pruską artylerię, co spowodowało wiele ofiar. Brytyjska artyleria odpowiedziała ogniem w stronę wojsk pruskich;

1863 – generał porucznik armii konfederackiej Thomas Jackson, w trakcie wojny secesyjnej, został przypadkowo zabity przez swoje własne oddziały podczas bitwy pod Chancellorsville;

22 października 1904 – incydent na Dogger Bank, rosyjska Druga Eskadra Pacyfiku celnie ostrzelała brytyjskie kutry rybackie oraz dwa ze swych krążowników wziąwszy je za siły japońskie;

1914–1918 (I wojna światowa) – według szacunków francuskich ponad 75 tys. francuskich żołnierzy poległo w wyniku ostrzału alianckiej artylerii w trakcie czterech lat wojny

wrzesień 1939 – w czasie nalotów na Warszawę Luftwaffe przypadkowo zrzuciło bomby na czołgi i żołnierzy Wehrmachtu; przyczyną był gęsty dym ze zburzonych budowli, który zakrył niemieckie pozycje.

10 września 1939 – brytyjski okręt podwodny, HMS „Triton” zatopił inny brytyjski okręt podwodny, HMS „Oxley”, myląc go z niemieckim U-Bootem;

28 czerwca 1940 – włoski marszałek lotnictwa Italo Balbo został zestrzelony przez włoską obronę przeciwlotniczą;

1940 – operacja Wikinger: niemiecki niszczyciel został zatopiony przez bomby Luftwaffe. Inny w wyniku nieładu został zatopiony przez miny, zginęło w sumie 590 marynarzy

1941 – torpedowy atak brytyjskiego lotnictwa morskiego na HMS „Sheffield” podczas polowania na pancernik „Bismarck”;

1941 – as myśliwski dowódca skrzydła RAF Douglas Bader zestrzelony w wyniku, jak się przypuszcza, bratobójczego ognia

1942 – polski okręt podwodny ORP „Jastrząb” zatopiony przez norweski niszczyciel „St Albans” i brytyjski trałowiec HMS „Seagull”;

1943 – operacja Husky (inwazja na Sycylię): 144 samoloty transportowe C-47 przeleciały nad liniami alianckimi krótko po niemieckim rajdzie lotniczym i zostały pomyłkowo ostrzelane przez jednostki lądowe i morskie. 33 samoloty zestrzelono, 37 uszkodzono; zabito 318 żołnierzy;

1944 – brytyjska flotylla została zaatakowana przez samoloty RAF-u Hawker Typhoon w pobliżu Cap d’Antifer, Hawr. HMS „Britomart” i HMS „Hussar” zostały zatopione. HMS „Salamander” został uszkodzony tak mocno, że nie opłacało się go remontować i został złomowany. HMS „Jason” uniknął większych uszkodzeń;

27 listopada 1944 – norweski transportowiec MS Rigel przewożący alianckich jeńców wojennych został zaatakowany i zatopiony przez brytyjskie lotnictwo w Norwegii. Zginęło 2571 jeńców i więźniów;

26 grudnia 1944 – operacja Wintergewitter (front włoski): amerykański obserwator artyleryjski John R. Fox zginął, świadomie ściągając ogień amerykańskiej artylerii na wioskę Sommocolonia, w której się znajdował; powstrzymało to niemieckie uderzenie. W 1997 został pośmiertnie odznaczony Medalem Honoru

1 stycznia 1945 – operacja Bodenplatte: 900 niemieckich myśliwców wystartowało do ataku na alianckie lotniska, w przybliżeniu 300 samolotów zostało zestrzelonych, 237 pilotów poległo lub dostało się do niewoli, 18 pilotów rannych – największe straty poniesione jednego dnia przez Luftwaffe, wiele strat spowodowane było przypadkowym ostrzałem swoich;

17 czerwca 1968 – wojna wietnamska: USS „Boston”, USS „Edson”, USCGC „Point Dume”, HMAS „Hobart” i dwie amerykańskie łodzie patrolowe, „PCF-12” i „PCF-19” zaatakowane przez amerykański samolot, kilku marynarzy zginęło, „PCF-19” zatonął

1969 – tzw. bitwa o Hamburgerowe Wzgórze (ang. Battle of Hamburger Hill): dwóch zabitych, 35 rannych w wyniku ataku amerykańskich helikopterów na amerykański 3/187 Batalion Piechoty;

1974 – inwazja turecka na Cypr: turecki niszczyciel „Kocatepe” zatonął w wyniku ataku tureckiego lotnictwa;

1982 – wojna o Falklandy: HMS „Cardiff” zestrzelił za pomocą rakiet Sea Dart helikopter Gazelle (RAF), zginęło 4 ludzi. W tym samym konflikcie doszło do trwającej godzinę wymiany ognia (z użyciem broni ciężkiej i artylerii) pomiędzy kompaniami A i C trzeciego batalionu spadochronowego armii brytyjskiej, 8 ofiar śmiertelnych. Ponadto dwóch komandosów Special Boat Service zostało zabitych przez patrol komandosów z SAS;

1991 – amerykańskie A-10 w czasie wojny w Zatoce Perskiej zaatakowały brytyjskie wozy opancerzone zabijając dziewięciu brytyjskich żołnierzy (taka sama liczba żołnierzy została zabita przez ogień nieprzyjacielski przez całą wojnę);

14 kwietnia 1994 – 29 cywilów i żołnierzy zginęło w wyniku zestrzelenia dwóch amerykańskich śmigłowców UH-60 Black Hawk. Na wypadek złożyła się cała seria błędów: nieprzestrzeganie procedur przez załogę AWACS, wkroczenie zestrzelonych śmigłowców w strefę dla nich zabronioną, niezdrowe współzawodnictwo pomiędzy armią i lotnictwem – helikoptery armii, nie zostały poinformowane o obowiązujących kodach IFF 'Identification Friend or Foe’ (identyfikacja swój-obcy), na nieszczęście do skrzydeł Blackhawków podczepiono zbiorniki z paliwem, które upodobniły amerykańskie maszyny do śmigłowców radzieckiej produkcji. W rezultacie dwa F-15 Eagle zaatakowały i zestrzeliły własne maszyny

2001 – amerykański F/A-18 zrzucił 3 bomby Mk-82 na sojuszniczy posterunek obserwacyjny zabijając 6 i raniąc 11 ludzi w Al Udairi Range, Kuwejt;

2002 – amerykański pilot samolotu F-16 Harry Schmidt zabił czterech kanadyjskich żołnierzy i zranił kolejnych ośmiu w incydencie Tarnak Farm;

2003 – amerykański samolot zaatakował konwój kurdyjskich sprzymierzeńców, oddział amerykańskich sił specjalnych oraz ekipę telewizji BBC. Kamaran Abdurazaq Muhamed (kurdyjski tłumacz) zginął, reporterzy Tom Giles i John Simpson zostali ranni. Cały incydent został udokumentowany zarówno przez kamery umieszczone w kabinie atakującego samolotu, jak i ekipę telewizyjną

2003 – Karbala, Irak: amerykańskie rakiety Patriot w wyniku błędu zestrzeliły F/A-18C Block 46 Hornet; pilot nie przeżył;

2003 – amerykańska rakieta Patriot zestrzeliła brytyjski samolot Panavia Tornado GR.4A ZG710 ‘D’ zginęli pilot i nawigator;

2003 – Irak: żołnierz brytyjskiej piechoty morskiej Christopher Maddison został zabity w wypadku, w którym jego łódź została ostrzelana rakietami. Przyczyną wypadku był błąd w identyfikacji

2003 – brytyjski czołg Challenger 2 został ostrzelany przez inny czołg w trakcie nocnych walk, zginęli kapral Stephen John Allbutt i szeregowy David Jeffrey Clarke

28 marca 2003 – Irak: para amerykańskich samolotów A-10 zaatakowała konwój brytyjskich sił rozpoznawczych;

22 kwietnia 2004 – Afganistan: Pat Tillman, słynny zawodnik futbolu amerykańskiego zabity w wyniku bratobójczego ognia;

2005 – amerykańscy żołnierze otworzyli ogień do bułgarskiego konwoju. Jeden z żołnierzy bułgarskich (młodszy sierżant Gardi Gardev) został zabity;

2006 – południowy Afganistan: dwa amerykańskie A-10 zaatakowały oddziały kanadyjskie zabijając szeregowego Marka Anthony’ego Grahama i poważnie raniąc 5 innych żołnierzy biorących udział w operacji przeciwko talibom,

2007 – amerykański atak lotniczy, zginęło ośmiu kurdyjskich żołnierzy